Wat zijn dioxines en PCB's ?
Dioxines en polychloorbifenylen (PCB's) zijn chemisch verwante, schadelijke stoffen die zich in de lucht binden aan stofdeeltjes, waarna ze kunnen neervallen op de bodem en op voedingsgewassen.
Dioxines ontstaan bij onvolledige verbrandingsprocessen van organisch materiaal dat chloor bevat.
PCB’s werden door de mens geproduceerd en hadden verschillende industriële toepassingen tot het productieverbod in de jaren tachtig. We vinden ze nog terug in schroot. PCB’s kunnen ook ontstaan bij verbrandingsprocessen.
Wat zijn de belangrijkste bronnen voor dioxines en PCB's?
Dioxines komen vrij door onvolledige verbrandingsprocessen bij bijvoorbeeld huisvuil- en industriële verbranding. De uitstoot van dioxines door de industrie is de laatste jaren sterk gedaald omdat de normen voor uitstoot veel strenger geworden zijn.
Daarnaast zijn er ook niet-industriële bronnen van dioxines zoals sigarettenrook, hout- en kolenkachels en afvalverbranding in tuinen.
PCB’s worden niet meer geproduceerd, maar komen wel nog voor in schroot. Lokaal rond schrootverwerkende industrie kunnen er nog verhoogde waarden voorkomen.
Hoe word je blootgesteld aan dioxines en PCB's?
De voornaamste blootstellingsroute is via de voeding. Ze komen vooral voor in vette vis, volle melk en melkproducten, vet vlees en eieren. Dioxines en PCB's zijn vetoplosbare stoffen en zullen dus voornamelijk opstapelen in vetweefsel van dieren maar ook bij mensen.
In plantaardige producten komen ze bijna niet voor omdat planten amper dioxines en PCB's opnemen. Een uitzondering zijn groenten en fruit uit de komkommerfamilie (komkommer, meloen, pompoen, courgette). Zij nemen dioxines en PCB's wel beperkt op, en slaan ze op ter hoogte van de schil.
Dioxines en PCB’s kunnen wel voorkomen op planten en groenten via neervallend stof uit de lucht. Vandaar dat het altijd goed is om groenten en fruit goed te wassen vooraleer ze op te eten.
Inademen van dioxines en PCB’s draagt in vergelijking met voeding veel minder bij aan de hoeveelheid dioxines die je binnenkrijgt. Een kortstondige hoge blootstelling via inademing is natuurlijk wel mogelijk als men bijvoorbeeld afval of hout verbrandt en die rooklucht inademt.
Welke gezondheidseffecten kunnen dioxines en PCB’s op lange termijn veroorzaken?
Blootstelling aan dioxines en PCB’s kan aanleiding geven tot een verstoorde weerstand, verstoorde ontwikkeling van o.a. het zenuwstelsel, verstoorde hormoonniveaus (schildklier, geslachtshormonen) en stoornissen van de voortplanting. Kinderen en pasgeborenen zijn gevoelige groepen want hun hersenen zijn in volle ontwikkeling.
Dioxines worden beschouwd als kankerverwekkend voor de mens en PCB’s als “mogelijk” kankerverwekkende stoffen.
Hoe kan ik mijn blootstelling aan dioxines en PCB’s beperken?
Aangezien de voornaamste blootstellingsroute van dioxines en PCB’s via de voeding is, eet je best volgens de richtlijnen van de voedingsdriehoek. Eén van de uitganspunten is ‘eet in verhouding meer plantaardige dan dierlijke voeding’. Een voedingspatroon rijk aan dierlijke vetten zoals vlees, eieren, melk, (vette) vis, koekjes en sauzen zorgt mogelijks voor extra blootstelling aan dioxines en PCB's.
Volg de algemene maatregelen met betrekking tot tuinhygiëne uit “gezond uit eigen grond”:
- Was je handen na het tuinieren. Dat lijkt logisch, maar veel mensen vergeten het. Door je handen te wassen, verwijder je de gronddeeltjes die eraan kleven. Was je handen ook als je handschoenen hebt gedragen.
- Breng geen grond uit de tuin in huis. Maak je tuinmateriaal buiten schoon, veeg de groenten grondig schoon of was ze af en trek je schoenen uit voor je naar binnen gaat.
- Laat kinderen geen grond in hun mond stoppen. Leer ze zelf hun handen wassen als ze buiten hebben gespeeld. Spoel na het spelen of tuinieren de kinderspulletjes af met water.
Dioxines en PCB’s kunnen ook vrijkomen bij het verbranden van afval of hout, bijvoorbeeld via hout- en kolenkachels en afvalverbranding in tuinen. Afval of hout verbranden wordt dus best niet gedaan.
Mag ik eieren van eigen kippen eten?
Als je eieren van kippen uit eigen tuin eet, volg je best de richtlijnen van “gezond uit eigen grond’: eet maximaal 2 eieren van eigen kippen per week. Eieren zijn een goed alternatief voor vlees en ze passen in een gezonde en gevarieerde voeding. Eieren van je eigen scharrelkippen bevatten echter iets meer vervuilende stoffen dan eieren uit de supermarkt, omdat kippen in grote bedrijven van elke vervuiling worden afgeschermd. Je mag gerust eieren van je eigen kippen eten, maar liefst niet meer dan twee per week. Ouderen, kinderen tot 12 jaar, immuunverzwakte personen en vrouwen die zwanger willen worden, zwanger zijn of borstvoeding geven eten liefst niet meer dan één ei per week.
Het gaat hier over de totale hoeveelheid eieren, dus ook in pannenkoeken, chocomousse, koekjes, mayonaise …
De aanbeveling om voldoende te variëren in herkomst geldt, net zoals voor andere voedingsmiddelen, ook voor eieren. Wie dus toch eigen eieren wil blijven eten, doet er best aan om die af te wisselen met eieren uit de winkel.
Let op!
Deze aantallen gelden alleen als je niet weet of de bodem van je kippenren vervuild is. Als je de grond laat testen en er wordt geen vervuiling gevonden, zijn de eitjes van je eigen kippen net zo veilig als die uit de winkel.
Kan ik mijn bloed laten onderzoeken op dioxines/PCB’s?
Het Departement Zorg raadt individuele bloedafnames bij de huisarts af. Dit zijn immers geen routine testen en ze zijn dus niet beschikbaar bij elk labo. De redenen waarom het Departement Zorg de bepaling van dioxines of PCB’s in bloed afraadt zijn de volgende:
- De meting van dioxines of PCB’s in bloed zegt niet of deze chemische stoffen de gezondheid van het individu hebben geschaad of zullen schaden. Mensen zullen met vragen blijven zitten, omdat de dioxines of PCB’s in bloed niet aan een individueel gezondheidseffect gekoppeld kunnen worden.
- De meting van dioxines of PCB’s in bloed geeft geen bron of oorzaak aan. Mensen zullen met vragen blijven zitten, omdat de dioxines of PCB’s in bloed niet aan een specifieke bron of individueel te nemen maatregelen gekoppeld kunnen worden.
- Er bestaat bovendien geen behandeling voor de verwijdering van dioxines of PCB’s uit het lichaam. We worden voornamelijk via vetrijke voeding blootgesteld aan deze stoffen, dus vetrijke voeding vermijden is het enige wat we kunnen aanraden.
- Men weet bovendien dat de Vlaamse bevolking wordt blootgesteld aan dioxines en PCB’s vermits deze stoffen in onze voedselketen voorkomen. Er is reeds nationaal (Uitstoot dioxines — Vlaamse Milieumaatschappij (vmm.be)) en internationaal beleid (POP verordening) om de uitstoot en dus ook de blootstelling te beperken en te verminderen. In België is de productie van PCB’s sinds 1986 trouwens verboden. We vinden ze wel nog terug in schroot.